ฝ้า กระ และจุดด่างดำ เป็นปัญหาสีผิวไม่สม่ำเสมอหรือที่เรียกว่าภาวะไฮเปอร์พิกเมนเทชั่น (Hyperpigmentation) ที่พบมากในคนทั่วไปและสามารถเกิดขึ้นได้ทุกเพศ ทุกวัย ไม่ใช่แค่คนที่มีอายุมากขึ้นเท่านั้น แต่การถูกกระตุ้นจากปัจจัยต่างๆ ทำให้ใครก็เกิดปัญหานี้ได้ แต่ละแบบมีสาเหตุ วิธีการป้องกันและรักษาที่ต่างกัน จึงควรแยกให้ออกเพื่อให้ผิวของเราลดการเผชิญปัญหาเหล่านี้
Hyperpigmentation คืออะไร
เกิดจากความผิดปกติของการสร้างและขนส่งเม็ดสีผิว (melanin) ไปยังสะสมที่ผิวหนังชั้นบนไม่เท่ากันในบางตำแหน่งของผิวหนัง ซึ่งทำให้บางจุดมีสีผิวที่เข้มขึ้นกว่าปกติ มีขนาดและรูปร่างแตกต่างกัน สามารถแบ่งออกได้เป็น ฝ้า กระ และจุดด่างดำ
- ฝ้า (Melasma)
มีลักษณะเป็นปื้นๆ แผ่นๆ สีน้ำตาลอ่อนไปจนถึงเข้ม กระจายเป็นวงกว้างและมีรูปร่างไม่แน่นอน สามารถแบ่งออกเป็นฝ้าแบบตื้นและฝ้าแบบลึก รักษาให้หายได้ยาก สาเหตุเกิดจากผิวของเราโดนรังสี UV สะสมเป็นเวลานานๆ รวมถึงปัจจัยภายในอย่างความเครียดและการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนจึงมักพบในผู้หญิงตั้งครรภ์และคนที่ทานยาคุมกำเนิด - กระ (Freckles)
มีลักษณะเป็นจุดกลมๆ เล็กๆ กระจายทั่วใบหน้าโดยเฉพาะแก้มและหน้าผาก เกิดจากพันธุกรรมและสามารถถูกกระตุ้นให้มีสีเข้มขึ้นได้จากแสงแดด แบ่งเป็นกระตื้น กระลึก และกระแดด - จุดด่างดำ (Dark Spots)
มักเกิดขึ้นหลังการอักเสบของผิว เช่น รอยดำจากสิว เรียกจุดด่างดำแบบนี้ว่า Post inflammatory hyperpigmentation (PIH) เมื่อเกิดการอักเสบเซลล์ผิวหนังจะมีการสร้างสารเคมีเกี่ยวกับปฏิกิริยาการอักเสบขึ้น ซึ่งสารเหล่านี้จะกระตุ้นการทำงานของเซลล์เม็ดสีผิวเมลานิน ทำให้มีการสร้างเม็ดสีผิวเพิ่มจึงเกิดเป็นรอยดำหลังการอักเสบ และเมื่อถูกกระตุ้นด้วยแสงแดดจะทำให้มีสีเข้มขึ้นได้เช่นกัน
วิธีการดูแลผิวจากปัญหาสีผิวไม่สม่ำเสมอ
- ทาครีมกันแดดเป็นประจำ
เป็นวิธีหนึ่งที่ช่วยป้องกันการเกิดฝ้า กระ และจุดด่างดำที่ง่ายที่สุด จะสังเกตได้ว่าแสงแดดเป็นตัวกระตุ้นสำคัญที่ทำให้ฝ้า กระ และจุดด่างดำมีสีที่เข้มขึ้น โดยการเลือกครีมกันแดด ที่มี SPF 50 และ PA+++ ขึ้นไป - การทำ treatment
การเลเซอร์เป็นวิธีที่มีประสิทธิภาพสูงและสามารถจัดการฝ้าและกระแบบลึกได้ดีกว่า ควบคู่ไปกับการทำ chemical peel หรือการผลัดเซลล์ผิว เพื่อให้เซลล์ผิวชั้นบนหลุดลอกออกไปและเผยผิวใหม่ที่สม่ำเสมอขึ้น แต่มักมีราคาแพงและอาจเกิดผลข้างเคียงจากการทำเลเซอร์ได้ - ใช้ครีมบำรุงผิวไวเทนนิ่ง
สารไวเทนนิ่ง (whitening agent) คุณภาพสูงมีให้เลือกมากมายในท้องตลาด อาจไม่สามารถสู้ประสิทธิภาพการใช้ยาหรือการทำเลเซอร์แต่สามารถลดเลือนสีผิวไม่สม่ำเสมอ เพื่อลดการสะสมของเม็ดสีผิวให้จางลงได้ และสามารถหาซื้อได้เอง สารที่รู้จักกันมากในการปรับสีผิวให้สม่ำเสมอ เช่น Hydroquinone, Arbutin, Vitamin C และ Vitamin B3 ข้อดีคือราคาถูกและเกิดผลข้างเคียงได้น้อยกว่า
Reference
Vashi N.A. and Kundu R.V. (2013). Facial hyperpigmentation: causes and treatment. British Journal of Dermatology. (Suppl. 3), pp41–56, DOI:10.1111/bjd.12536.